Lilia – co oznacza?
Symbolika kwiatu lilii jest bardzo bogata.
Kwiaty stanowią o pięknie ogrodu, a poprzez swój wygląd, barwę, woń, którą niosą, uzewnętrzniają Boże piękno. Każdy kwiat jest wyjątkowy i niepowtarzalny, przypomina o wielkości i potędze Bożej oraz przybliża nas do Niebiańskiego Raju. Kwiaty, oprócz swojego piękna zewnętrznego, kryją w sobie niesamowite piękno wewnętrzne. Ich głębię piękna można odkryć m.in. w symbolice biblijnej. Jednym z takich kwiatów, skrywającym Bożą symbolikę, jest lilia.
Lilie (lilium candidum) mają barwę śnieżnobiałą, zdobią się lejkowatymi dużymi kwiatami z charakterystycznie odwiniętymi do tyłu płatkami osadzonymi na długich pędach kwiatostanowych. Posiadają żółte pręciki. Ich liście są ciemnozielone, równowąskie, błyszczące, pokryte białymi włoskami. Rośliny te dorastają do około 120 cm wysokości. W środowisku naturalnym porastają tereny Bałkanów oraz Azji Zachodniej. W Europie pojawiły się w XII wieku sprowadzone przez wojowników wypraw krzyżowych z Ziemi Świętej. W Polsce lilie uprawiano w średniowieczu głównie w przyklasztornych ogródkach benedyktynów i cystersów. Lilia symbolizuje dziewictwo, czystość, niewinność, nieskazitelność, wstydliwość, chwałę, łaskę, niezrównane piękno, majestat, niebiańską szczęśliwość. Jest ona często używana jako symbol Maryi – Niepokalanej Dziewicy i Jej przeczystego Oblubieńca. Petrus Kantor uważał, że: „Maryję można przyrównać do lilii ze względu na wspólne z nią właściwości: słynie z piękna, rozsiewa zapachy, leczy rany i wyrasta na ziemi nieurodzajnej”.
Lilie pojawiają się również na wizerunkach Świętych, którzy w sposób szczególny odznaczali się cnotą czystości. Kwiat ten jest atrybutem m.in. św. Agnieszki, Stanisława Kostki, Katarzyny ze Sieny, Klary z Asyżu, Filipa Neri, Tomasza z Akwinu. Wśród świętych lilia była postrzegana jako świętość człowieka, o którą trzeba dbać i którą warto pielęgnować. Szczególną uwagę jej symbolice poświęcał św. Antoni Padewski, przywołując obraz lilii w swoich kazaniach, podkreślając, że potrzeba wiele odwagi, by umieć kwitnąć na polu świata, gdzie tak łatwo można ulec zniszczeniu.
Symboliczne ujęcia lilii
Symbolika lilii ma znaczenie w wielu pieśniach, modlitwach. Motyw lilii jest obecny również w ikonografii. Szaty Matki Bożej z Wizerunku Jasnogórskiego prezentują właśnie symbolikę motywu lilii, oznaczającą czystość. Na granatowym płaszczu i sukni Matki Bożej znajduje się sześćdziesiąt sześć lilii, każda z nich ma po sześć płatków – symbolika kwiatu i ich liczebność stanowią upamiętnienie Niewiasty miażdżącej głowę węża. W ikonografii Zwiastowania często przedstawiano Archanioła Gabriela z lilią w ręku, podczas gdy druga lilia pojawiała się w wazonie obok klęczącej Maryi. Scena ta ilustruje dialog Nieba (reprezentowanego przez Anioła) i Ziemi (reprezentowanej przez Maryję, jako alegorię całej ludzkości), a między nimi w symbolicznej postaci kwiatu – Chrystus. Lilia stojąca w kryształowym naczyniu, mająca na łodydze trzy kwiaty, jest symbolem dziewictwa Maryi: pierwszy kwiat – dziewictwa przed Zwiastowaniem, drugi kwiat – dziewictwa w trakcie Zwiastowania i trzeci kwiat – dziewictwa po Zwiastowaniu. W ikonografii lilia bywa również kwiatem sądu. Znane są ikonograficzne ujęcia Sądu Ostatecznego, które przedstawiają osobę Jezusa jako sędziego świata; biała lilia wychodząca z Jego ust miała symbolizować łaskę. Natomiast krzyż liliowy (którego obie belki są zakończone motywem lilii) symbolizuje rozpacz Maryi patrzącej na śmierć syna. Krzyż ten jest dedykowany matkom, które utraciły swoje dzieci, oraz wszystkim, którzy cierpią po stracie bliskich.
Jest ona często używana jako symbol Maryi – Niepokalanej Dziewicy i Jej przeczystego Oblubieńca.
Symbolika lilii została również podkreślona w mistycznych dziełach literackich okresu baroku. W dziele autorstwa Magdaleny Mortęskiej przedmiotem rozważań była lilia z Pieśni nad Pieśniami. W dziele autorki lilia uosabiała mniszkę, zaś trzy kwiaty lilii na jednej łodydze symbolizowały trzy śluby zakonne – ubóstwo, czystość, posłuszeństwo; wzniesiona łodyga oznaczała zmysły i umysł skierowane ku Bogu, woda ożywiająca roślinę – skruchę, trzy listki przy ziemi miały symbolizować wzór do naśladowania dla innych ludzi, natomiast zagłębienie, z którego wyrastała, symbolizowało pokorę. W dziele Kacpra Drużbickiego lilia mistyczna została utożsamiona z Chrystusem. Zapach kwiatu symbolizował rozsiewaną przez Niego naukę, sylwetka kwiatu odzwierciedlała piękno wyglądu Jezusa, sześć białych płatków korony oznaczało sześć przymiotów określających ludzką naturę, zaś sześć złotych pręcików symbolizowało sześć doskonałości i cnót, przechylenie kwiatu pokazywało Chrystusową pokorę.
Lilia biała ma znaczenie symboliczne również w Słowie Bożym. Liczne fragmenty z Pisma Świętego czerpią z bogactwa znaczeniowego lilii:
„Stanę się jakby rosą dla Izraela, tak, że rozkwitnie jak lilia i jak topola zapuści korzenie” (Oz 14, 6) – Izrael, gdy nawrócił się do Boga, został porównany do kwitnącej lilii. Lilia służy tu jako symbol odrodzenia narodu żydowskiego.
„Jam kwiat polny i lilia polna” (Pnp 2, 1) – porównania do lilii dotyczą Oblubieńca i Oblubienicy; Jezus był lilią ze względu na pokorę, prostotę, zrodzenie z Dziewicy.
„Jak lilia pośród cierni, tak przyjaciółka ma pośród dziewcząt” (Pnp 2, 2) – lilia wśród cierni jest symbolem czystości, niewinności, bezbronności otoczonej złem; mimo cierni, które drapią, kaleczą, potrafi rozwijać się w niesprzyjających warunkach. W tej symbolice lilia może być również rozumiana jako radość dla tych, którzy płaczą.
„Mój miły jest mój, a ja jestem jego, on stada swe pasie wśród lilii” (Pnp 2, 16) – fragment ten wskazuje na tych, którzy mieszkają w Bogu, są w Jego pobliżu i oczekują na Niego, a On ich prowadzi do tego, co czyste, święte, pełne pokoju (nawiązanie do Ps 23 „prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć”).
„Piersi twe jak dwoje koźląt, bliźniąt gazeli, co pasą się pośród lilii” (Pnp 4, 5) – fragment ten odnosi się do członków Oblubienicy, naśladowców Jezusa; są oni czyści, pokorni jak lilie, czerpią duchowy pokarm ze Słowa Bożego („bliźnięta gazeli” jako Stary i Nowy Testament) i potrafią przynosić duchowe owoce.
„Jak lilie wargi jego, kapiące mirrą najprzedniejszą” (Pnp 5, 13) – fragment ten porusza kwestię głoszenia Dobrej Nowiny; słowa wypowiadane z ust Jezusa są miłe, czyste, pełne łaski i mocy.
„Miły mój szedł do swego ogrodu, ku kwietnikom balsamicznym, aby paść stado swoje w ogrodach i zbierać lilie” (Pnp 6, 2) – zbieranie lilii symbolizuje tu zbieranie osób pokornych, czystych, pięknych, emanujących dobrocią.
„Brzuch twój jak stos pszenicznego ziarna okolony wiankiem lilii” (Pnp 7, 3) – lilie w tym znaczeniu chronią przed dostępem tego, co nieczyste, sprzeniewierzające się woli Bożej.
„Przypatrzcie się liliom polnym, jak rosną: nie pracują, nie przędą. A powiadam wam, że nawet Salomon we własnej chwale swojej nie był tak przybrany jako jedna z nich” (Mt 6, 28-30) – fragment odnosi się do pochwały lilii, jednocześnie stanowi alegorię pełnego ufności oddania się Bogu.
„Wydajcie woń przyjemną jak kadziło, rozkwitnijcie jak lilia, rozsiejcie zapach i zaśpiewajcie pieśń, sławcie Pana za wszystkie Jego dzieła” (Syr 39, 14) – obraz lilii zostaje tu użyty, symbolizując chwalenie wielkości Boga.
Uprawa lilii, właściwości lecznicze
Kwiat ten potrzebuje do wzrostu gleb żyznych, umiarkowanie wilgotnych. Preferuje miejsca nasłonecznione, osłonięte przed wiatrem. Lilie są odporne na mroźne klimaty, zimują w gruncie. Powinny być osadzone w dołku o głębokości 3-5 cm. Cebule warto sadzić na początku sierpnia. Należy podlewać je w okresie suszy oraz w czasie kwitnienia. Lilie bardzo ładnie komponują się z rabatkami kwiatowymi w ogródku domowym. Można je również uprawiać w donicy.
Z uwagi na bogactwo składu chemicznego lilia ma niesamowite właściwości lecznicze. Bywa stosowana:
- w schorzeniach skóry (gojenie ran, obrzęki, siniaki, owrzodzenia, czyraki, opryszczki, wypryski, trądzik, nadmierna suchość skóry, wczesne zmarszczki, plamy starcze);
- w zaburzeniach pracy serca;
- przy nieprawidłowościach w funkcjonowaniu nerek;
- przy zaburzeniach układu nerwowego, szczególnie w stanach narażenia na stres, niepokój, zaburzeniach snu, stanach depresyjnych;
- przy chorobach ginekologicznych (łagodzenie bólu, zatrzymanie krwawienia);
- przy dolegliwościach stawowych (zwalczanie stanów zapalnych, poprawa ruchomości kończyn).
Ponadto lilia:
- pomaga w przemianie materii, ma właściwości przeczyszczające, wykorzystywana jest przy zaparciach, w chorobach żołądka i jelit;
- jest skuteczna przy przeziębieniach (zwalczanie gorączki, pomoc w odkrztuszaniu towarzyszącemu zapaleniu oskrzeli, grypie, SARS);
- bywa również stosowana w przemyśle perfumeryjnym.
Lilie pojawiają się również na wizerunkach Świętych, którzy w sposób szczególny odznaczali się cnotą czystości.
Liliowe Boże Wydarzenia
Na świecie mają miejsce różne wydarzenia, które pokazują symboliczną wartość lilii. W Fatimie organizowane są akcje „Moja lilia dla Fatimskiej Pani”, które wiążą się z odmówieniem Aktu poświęcenia się Niepokalanej i złożeniem lilii jako symbolu czystości. Jest to czas dziękczynienia za wyproszone łaski oraz czas skruchy, żalu, wynagrodzenia za wszelkie bluźnierstwa i zniewagi, jakich dopuszcza się świat wobec Matki Bożej. Na uwagę zasługują również liliowe wydarzenia w Grecji. Tam, na górze Kefalonia, w dniu Zwiastowania, wierni przynoszą białe lilie ku upamiętnieniu wydarzeń związanych z obecnością tego kwiatu w rękach Archanioła Gabriela. Kwiaty te są składane w ikonie, pod szkłem, bez dostępu do wody, i przechowywane aż do Uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (około 5 miesięcy). Po tym czasie co roku na ususzonych pędach pojawiają się świeże białe pąki lilii. Są też świadectwa ludzi, które pokazują, że z ususzonych pędów przechowywanych w środowisku domowym (np. pod obrazem, na karniszu) wyrosły świeże lilie, a łaski, o które pobożnie prosili – otrzymali.
* * *
Niech lilie będą zawsze żywym symbolem obecności Maryi w naszym życiu oraz wyrazem opowiadania się za tym, co czyste i święte. Niech one nam przypominają o tym, że można wzrastać w tym, co Boże i piękne, mimo nieurodzajnej gleby świata.
Lilie zdobią płaszcz Matki Bożej Jasnogórskiej.
Źródła:
http://www.jasnagora.com/prasa/opracowania/23/11
https://fatima.pl/news/149-Podaruj-swoja-lilie-Fatimskiej-Pani.html
https://cbr.gov.pl/index.php/component/k2/item/977-lilia-symbol-piekna-i-doskonalosci.html
https://www.bilscy.info/lilia-sw-antoniego
