Dlaczego Życie?
Każde dziecko jest istotą mającą własną odrębność, godność i wielką wartość w oczach Boga.
22 października 2020 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności eugenicznej przesłanki przerywania ciąży z Konstytucją RP. Ta decyzja, będąca de facto wyjaśnieniem stanu prawnego funkcjonującego od 23 lat w sprzeczności z ustawą zasadniczą, wzbudziła zdecydowany sprzeciw środowisk feministycznych.
Pod hasłem „obrony praw kobiet” Ogólnopolski Strajk Kobiet stał się przestrzenią pełną agresji, wulgarności, nienawiści do rządu i Kościoła, a nawet fizycznych ataków na kościoły i wierzących, a także okazją do przedstawienia żądania aborcji na życzenie. Do protestów przyłączyło się także wiele osób młodych – uczniów i studentów.
Wspomniane wyżej wydarzenia na nowo pokazują potrzebę kształtowania świadomości społeczeństwa w kwestii doceniania wartości życia na każdym jego etapie. Naglącą staje się potrzeba zwrócenia się szczególnie w kierunku osób młodych, by z odwagą i pełną świadomością opowiedziały się po stronie życia. Potrzeba zatem odważnego świadectwa zwykłych ludzi reprezentujących postawę afirmacji życia. Chciałabym, aby poniższy artykuł był dla nas przypomnieniem o godności i wartości każdego ludzkiego życia.
Z medycznego punktu widzenia
Dzięki nadzwyczajnemu postępowi techniki wtargnęliśmy do prywatnego życia płodu (...). Przyjęcie za pewnik faktu, że po zapłodnieniu powstała nowa istota ludzka, nie jest już sprawą upodobań czy opinii. Ludzka natura tej istoty od chwili poczęcia do starości nie jest metafizycznym twierdzeniem, z którym można się spierać, ale zwykłym faktem doświadczalnym (prof. dr med. J. Lejeune, kierownik Katedry Genetyki na Uniwersytecie im. R. Descartesa w Paryżu).
Moment połączenia się gamet męskiej i żeńskiej rozpoczyna istnienie nowego ustroju. W momencie połączenia jąder komórkowych komórki jajowej i plemnika nowy organizm ma już kompletny i odrębny materiał genetyczny, w którym zapisane są jego cechy osobnicze takie jak płeć, kolor oczu, włosów i wiele innych. Jest to typowy dla człowieka układ chromosomów. Dlatego od momentu poczęcia należy mówić o istnieniu człowieka. Nowy, kształtujący się dopiero organizm nie jest częścią organizmu matki – jest to odrębny i niepowtarzalny byt ludzki.
Medycyna, jak każda dyscyplina naukowa, ma specjalistyczną terminologię. Terminologia ta opisuje również etapy życia nowego organizmu, który powstaje w momencie zapłodnienia. Wyjaśnijmy najczęściej spotykane określenia:
zarodek (embrion) – faza rozwojowa istoty ludzkiej w okresie od poczęcia do 8. tygodnia od poczęcia;
zygota – komórka stanowiąca pierwsze stadium zaistnienia i rozwoju człowieka; powstaje w wyniku połączenia się materiału genetycznego plemnika i komórki jajowej, co wyposaża ją w pełną informację genetyczną decydującą o cechach i rozwoju nowej istoty ludzkiej;
morula – to wczesna postać zarodka, przypominająca kształtem owoc morwy; zbudowana jest z kilku do kilkunastu komórek;
blastocysta – kolejne stadium rozwoju zarodka;
płód – faza rozwojowa człowieka od 9. tygodnia od poczęcia do narodzin.
Wielość tych terminów (wybrano tylko najważniejsze) może wprowadzać pewne zamieszanie, niejasność i niezrozumienie – czym bowiem jest ta istota w łonie matki, jeśli określa się ją tak wieloma nazwami? Należy jasno powiedzieć, że ta istota jest człowiekiem. Od poczęcia. Powyższe nazwy odpowiadają zaś kolejnym stadiom rozwoju – na podobnej zasadzie używane są określenia „nowo-rodek”, „niemowlę”, „dziecko” czy „starzec”. Od poczęcia aż do naturalnej śmierci życie człowieka jest jednym biologicznym, duchowym i psychicznym kontinuum: Połączenie komórki jajowej i plemnika, czyli gamety matczynej i ojcowskiej daje początek odrębnemu życiu. W wyniku zapłodnienia powstaje w pełni genetycznie uformowany nowy człowiek, którego rozwój dokonuje się w czasie życia ludzkiego. Tak więc embrion, płód, noworodek, niemowlę, dziecko, dorosły, starzec to określenia poszczególnych biologicznych etapów rozwoju zawsze tego samego człowieka (dr n. med. Antoni Marcinek, dyrektor Szpitala Położniczo-Ginekologicznego im. R. Czerwiakowskiego w Krakowie). Człowieczeństwa nie konstytuują zmienne takie jak wiek, stopień świadomości, zdrowie lub choroba, zdolność odczuwania bólu, płeć, miejsce zamieszkania itd. Nie jest więc prawdziwym stwierdzenie, że zarodek lub płód w którymś momencie dopiero staje się człowiekiem, ponieważ jest nim od momentu poczęcia.
Od momentu poczęcia należy mówić o istnieniu człowieka.
Aspekty prawne
Podstawowym i niezbywalnym prawem człowieka jest prawo do życia. Warto zauważyć dysonans, jaki zachodzi na gruncie prawa – co pokazał także ostatni wyrok Trybunału Konstytucyjnego w Polsce. Z jednej strony, prawo chroni życie od poczęcia, co więcej, dziecko poczęte posiada osobowość prawną (!), z drugiej – przyzwala się na odbieranie tego życia z uwagi na pewne okoliczności. Poniżej przedstawiono kilka cytatów z aktów prawnych obowiązujących na terenie RP, które wskazują na prawa dziecka od momentu poczęcia.
[…] dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności (art. 2.1. Ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka)
[…] dziecko […] wymaga […] odpowiedniej opieki prawnej zarówno przed urodzeniem, jak i po urodzeniu (wstęp do Deklaracji Praw Dziecka)
[…] należy zapewnić szczególną ochronę zarówno dziecku, jak i matce […], tak przed urodzeniem, jak i po urodzeniu (Zasada 4 Deklaracji Praw Dziecka)
Od momentu powstania życie ludzkie staje się więc wartością chronioną konstytucyjnie. Dotyczy to także fazy prenatalnej (uzasadnienie Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96).
Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (Kodeks karny art. 157a § 1).
[…] dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą […] (Kodeks cywilny art. 927 § 2)
[…] dziecko jeszcze nieurodzone, jako istota ludzka, której przysługuje przyrodzona i niezbywalna godność, jest podmiotem mającym prawo do życia, zaś system prawny musi gwarantować należytą ochronę temu centralnemu dobru, bez którego owa podmiotowość zostałaby przekreślona (Komunikat Trybunału Konstytucyjnego po ogłoszeniu wyroku w sprawie zgodności przesłanki eugenicznej z Konstytucją RP, sygn. akt K1/20).
Dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do pełnoletności.
Co na to psychologia?
Od blisko pięćdziesięciu lat w psychologii rozwija się dziedzina tzw. psychologii prenatalnej. Jako subdyscyplina psychologii rozwojowej dziedzina ta obejmuje badania nad rozwojem psychicznym człowieka od poczęcia do pierwszych dni po urodzeniu. Dziecko od poczęcia jest osobą i należy je traktować podmiotowo. Już w okresie prenatalnym można zaobserwować indywidualne cechy osobowości dziecka, co objawia się np. siłą i szybkością reagowania na bodźce, indywidualnymi wzorcami pobudzenia. Udowodniono, że specyfika aktywności ruchowej dziecka w łonie matki ma przełożenie na jego dalszy rozwój już po narodzinach. Dziecko już w okresie łonowym przeżywa emocje (daje się je obserwować np. na podstawie mimiki, zmian rytmu pracy serca dziecka) i komunikuje je otoczeniu za pomocą ruchów w łonie matki, a jego emocje są często związane z rozpoznaniem stanu emocjonalnego matki. Można więc już na etapie życia płodowego mówić o zalążkach procesu komunikacji. Prawidłowy rozwój psychiczny dziecka jest zależny od warunków środowiska. Łono matki, jako pierwsze środowisko życia i rozwoju człowieka, powinno być miejscem bezpiecznym – zarówno w aspekcie biologicznym, jak i psychologicznym. Otoczenie dziecka miłością od pierwszych chwil jego życia, zaakceptowanie jego obecności, odrębności i godności są niezbędnymi warunkami dla jego prawidłowego rozwoju.
Kościół nie może nie chronić wartości i świętości każdego ludzkiego życia!
Kościół a życie
W obliczu nienawiści i agresji, jakie w ostatnim czasie są wymierzone w osoby wierzące, a także symbole religijne i ośrodki kultu, istotnym zdaje się być wyjaśnienie genezy stanowiska Kościoła w sprawie nienaruszalności życia. Zdarza się bowiem i dzisiaj, że przeciwnicy Kościoła podważają niezmienność stanowiska Kościoła w kwestii ochrony życia, powołując się na pewne teorie i wątpliwości natury filozoficznej wygłaszane w przeszłości przez ludzi Kościoła. Oficjalne stanowisko w kwestii ochrony życia od poczęcia do naturalnej śmierci jest jednak niezmienne od początku istnienia Kościoła – stąd skala obecnej agresji i ataków jest niepokojąca, a w pewnym sensie wręcz niezrozumiała (Kościół przecież nie zmienił zdania!). Na przestrzeni dwóch prawie tysięcy lat istnienia Kościoła tę naukę głosili niezmiennie Ojcowie Kościoła, jego Pasterze i Doktorzy. Także dyskusje w zakresie nauk ścisłych i filozofii, dotyczące konkretnej chwili, w której następuje zjednoczenie z duszą rozumną, nigdy w najmniejszym stopniu nie podważyły moralnego potępienia aborcji (EV 61). Kościół nie może nie chronić wartości i świętości każdego ludzkiego życia! Dzieje się tak, ponieważ to nie Kościół ustanowił prawo zakazujące zabijanie. „Nie zabijaj” to prawo ustanowione przez samego Boga, więc Kościół, nawet gdyby chciał, nie może go zmienić. Głoszenie ewangelii życia, jest więc moralnym obowiązkiem tak Kościoła, jak i każdego wierzącego. Stanowisko Kościoła w kwestii aborcji oraz eutanazji zostało jasno przedstawione w Katechizmie Kościoła Katolickiego (nr 2270-2275; 2276-2279). W mocnych słowach prawdę o świętości życia wyraził św. Jan Paweł II w encyklice Evangelium vitae:
Świadoma i dobrowolna decyzja pozbawienia życia niewinnej istoty ludzkiej jest zawsze złem z moralnego punktu widzenia i nigdy nie może być dozwolona ani jako cel, ani jako środek do dobrego celu. Jest to bowiem akt poważnego nieposłuszeństwa wobec prawa moralnego, co więcej, wobec samego Boga, jego twórcy i gwaranta; jest to akt sprzeczny z fundamentalnymi cnotami sprawiedliwości i miłości. „Nic i nikt nie może dać prawa do zabicia niewinnej istoty ludzkiej, czy to jest embrion czy płód, dziecko czy dorosły, człowiek stary, nieuleczalnie chory czy umierający. Ponadto nikt nie może się domagać, aby popełniono ten akt zabójstwa wobec niego samego lub wobec innej osoby powierzonej jego pieczy, nie może też bezpośrednio ani pośrednio wyrazić na to zgody. Żadna władza nie ma prawa do tego zmuszać ani na to przyzwalać” (EV 57).
Życie ludzkie jest święte i nienaruszalne w każdej chwili swego istnienia, także w fazie początkowej, która poprzedza narodziny. Człowiek już w łonie matki należy do Boga, bo Ten, który wszystko przenika i zna, tworzy go i kształtuje swoimi rękoma, widzi go, gdy jest jeszcze małym, bezkształtnym embrionem i potrafi w nim dostrzec dorosłego człowieka, którym stanie się on w przyszłości i którego dni są już policzone, a powołanie już zapisane w „księdze żywota” (EV 61).
Dlatego mocą władzy, którą Chrystus udzielił Piotrowi i jego Następcom, w komunii z Biskupami […] oświadczam, że bezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel czy jako środek, jest zawsze poważnym nieładem moralnym, gdyż jest dobrowolnym zabójstwem niewinnej istoty ludzkiej. Doktryna ta, oparta na prawie naturalnym i na słowie Bożym spisanym, jest przekazana przez Tradycję Kościoła i nauczana przez Magisterium zwyczajne i powszechne (EV 62).
Warto dodać, że encyklika Evangelium vitae jest jedynym dokumentem, jaki Jan Paweł II ogłosił ex cathedra, co oznacza, że jest to oficjalna doktryna Kościoła potwierdzona nie-omylnością papieża jako Głowy Kościoła. To pokazuje, jak ogromną wartością jest każde ludzkie życie w oczach Bożych.
bezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel czy jako środek, jest zawsze poważnym nieładem moralnym, gdyż jest dobrowolnym zabójstwem niewinnej istoty
Nasza odpowiedź
Temat ochrony życia ludzkiego wymaga od każdego człowieka wierzącego, a także od ludzi niewierzących, a szukających prawdy, odważnego opowiedzenia się po stronie życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Każdy człowiek z samego tytułu bycia człowiekiem jest zobowiązany do przestrzegania prawa naturalnego, którego podstawową wartością jest ludzkie życie. Szczególny zaś obowiązek głoszenia ewangelii życia spoczywa na chrześcijanach. W kontekście społecznego zamieszania, jakie wywołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego, należy przypomnieć, że każdy czyn moralnie zły pociąga za sobą złe konsekwencje. Przyzwolenie na zabójstwo nienarodzonych lub człowieka na każdym innym etapie jego życia, popieranie, propagowanie czy domaganie się prawa, które staje przeciwko życiu, jest ciężkim wykroczeniem przeciwko piątemu Przykazaniu. Każdy grzech, a szczególnie grzech ciężki, uderza w całą wspólnotę Kościoła. Dlatego tak ważna jest gorąca modlitwa i wynagradzanie Panu Bogu za nienawiść wobec Jego praw, wobec Niego samego i wobec Jego Dzieci – w tym przypadku tych będących jeszcze w łonach matek.
Zakończmy te rozważania słowami św. Jana Pawła II: […] szanuj, broń, miłuj życie i służ życiu – każdemu życiu ludzkiemu! […] Także do nas skierowane jest wyraźne i stanowcze wezwanie Mojżesza: „Patrz! Kładę dziś przed tobą życie i szczęście, śmierć i nieszczęście. [...] Kładę przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo. Wybierajcie więc życie, abyście żyli wy i wasze potomstwo” (Pwt 30, 15. 19). To wezwanie dobrze odpowiada także naszej sytuacji, bo i my musimy każdego dnia wybierać między „kulturą życia” a „kulturą śmierci” (EV 5, 28).
Wybierajcie więc życie, abyście żyli wy i wasze potomstwo.
Źródła:
Fijałkowski W., Jestem od poczęcia. Pamiętnik dziecka w pierwszej fazie życia, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, Częstochowa 2002.
Kornas-Biela D., Okres prenatalny. [w:] Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011, s. 147-171.
W obronie życia. Kompendium niezbędnej wiedzy, red. Mosakowska I., Centrum Życia i Rodziny, Warszawa 2020.
https://www.swietyjozef.kalisz.pl/OtoczmyTroskaZycie/10.html (dostęp: 11.11.2020)
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf (dostęp: 11.11.2020)
http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_evangelium-vitae.html (dostęp: 11.11.2020)
https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/komunikaty-prasowe/komunikaty-po/art/11299-planowanie-rodziny-ochrona-plodu-ludzkiego-i-warunki-dopuszczalnosci-przerywania-ciazy (dostęp: 11.11.2020)
„[…] szanuj, broń, miłuj życie i służ życiu – każdemu życiu ludzkiemu!” Jan Paweł II EV 5,28
